Kreacja pieniądza.

Banki i ich rola.
Historyczna droga pieniądza jako środka wymiany wiąże się od swego początku
z bankami i bankierami (osobami obsługującymi funkcjonowanie banku, ale
historycznie i ich właścicielami). Rola tych instytucji wiązała się z
dostarczeniem zawierającym transakcje środka wyceny towarów i wymiany
czyli pieniądza wydawanego im przez bankierów (siedzących na ławkach- stąd
banco - bank) pod zastaw czegoś wartościowego, ale z reguły mniej wygodnego
w wymianie np. dużej grudy metalu szlachetnego.
Funkcja banku
komercyjnego dziś jest zbliżona do funkcji banku w historii. Główna różnica
polega na tym, że dziś dodatkowo oprócz banków komercyjnych istnieją banki
centralne. Banki centralne to instytucje państwowe prowadzące w imieniu
państwa nadzór nad pieniądzem funkcjonującym w obszarze kontrolowanym
przez państwo. Banki centralne prowadzą politykę pieniężną w imieniu
państwa.
W obiegu znajduje się pewna ilość gotówki. Aby ilość gotówki w obiegu wzrosła
państwo składa bankowi centralnemu zobowiązanie. Bank Centralny jest
bankiem banków w tym sensie, że może innym bankom komercyjnym udzielić
pożyczek pieniężnych - kredytować je. Jest również bankiem emisyjnym i
jedynym, który w danym obszarze płatniczym emituje gotówkę.
Gotówka i kredyty od banku centralnego są zdeponowane w bankach
komercyjnych. Z tych środków banki mogą udzielać kredytów osobom
prywatnym i instytucjom. Dla zapewnienia bezpieczeństwa systemu bankowego
bank centralny wprowadza zasadę odprowadzania „rezerwy obowiązkowej”
od każdego udzielonego kredytu. Rezerwa obowiązkowa jest jednym z narzędzi
kontroli i regulacji rynku w rękach Banku Centralnego.

Mnożnikowa kreacja pieniądza,
Skąd się bierze pieniądz w systemie bankowym zilustruje uproszczony przykład,
Bank Komercyjny uzyskał kredyt z banku centralnego – 100 jednostek
pieniądza. Przeznaczył je na akcje kredytową i pożyczył klientowi. Dla
uproszczenia przyjmijmy, że rezerwa obowiązkowa to 10% pożyczanych kwot.
Dla uproszczenia przyjmijmy, ze klient uzyskany kredyt umieścił na depozycie
bankowym w tym samym banku. Do banku centralnego bank komercyjny
odprowadził 10 jednostek. Czyli jest w posiadaniu 90 jednostek. Teraz może
najwyżej pożyczyć 90 jednostek bo z tego co ma musi odprowadzić kolejna
rezerwę 9 jednostek od następnego kredytu. Jak widać kwot jakie udziela są
coraz mniejsze, ale 100 jednostek rozmnożyło się. W ten sposób system
bankowy kreuje pieniądz. Skala potencjalnych procesów mnożnikowych zależy
bezpośrednio od:
Wielkości gotówki wprowadzonej dostępnej dla gospodarki (klientów
banków)
Wielkości środków, jakie Klienci zechcą przechowywać w systemie
bankowym (tzw. stopa preferencji gotówkowych)
Wielkości rezerw obowiązkowych, które będą pomniejszały dostępne dla
gospodarki środki z przeznaczeniem na kredyty
Skala procesów mnożnikowych i w konsekwencji podaży pieniądza zależy
oczywiście także od popytu na pieniądz (zwłaszcza kredyty) oraz pozostałych
narzędzi polityki pieniężnej banku centralnego, które regulują kreację
pieniądza w systemie bankowym.