Równie trudne, jak zdefiniowanie zjawiska FinTech, jest określenie jego zakresu
przedmiotowego, tj. określenie, jakiego rodzaju technologie czy innowacyjne usługi
finansowe będą nim objęte. Dorfleitner, Hornuf, Schmitt i Weber stosując ujęcie
przedmiotowe wyodrębniają cztery segmenty FinTech [Dorfleitner i in. 2017, s. 7]
zajmujące się:
• finansowaniem, obejmujący: crowdfunding, usługi kredytowe i faktoring,
• zarządzaniem aktywami, obejmujący: handel społecznościowy (social trading),
zautomatyzowane doradztwo (robo-advice), osobiste doradztwo finansowe (per-
sonal financial management) oraz bankowość inwestycyjną (investment and
banking),
• świadczeniem usług płatniczych, obejmujący: alternatywne metody płatności,
technologię blockchain i kryptowaluty oraz inne fintechy.
Czwarty segment, który tworzą pozostałe fintechy obejmuje: świadczenie usług
ubezpieczeniowych, wyszukiwarki i porównywarki usług finansowych, dostarcza-
nie technologii informatycznych oraz infrastruktury i inne. Podział ten jednak wy-
daje się niespójny i obejmuje, obok innowacyjnych usług i technologii, także takie,
które są od dawna obecne i wykorzystywane/oferowane przez instytucje finansowe.
O wiele trafniejszej klasyfikacji sektora FinTech można dokonać w oparciu
o systematykę innowacji oraz nowoczesnych technologii zaproponowaną przez Ba-
zylejski Komitet Nadzoru Bankowego
Większość innowacji ujętych na rys. 1 pojawiło się w ostatnich latach i zmie-
nia radykalnie sposób świadczenia usług finansowych. Są one przy tym oferowane głównie przez podmioty spoza sektora bankowego, i to nie tylko giganty techno-
logiczne, takie jak Google czy Samsung, ale przede wszystkim przez relatywnie
małe innowacyjne firmy technologiczne działające w wyspecjalizowanych niszach
rynkowych.
Uzupełnienie definicji FinTech, zwłaszcza w jej wąskim ujęciu, o zakres przed-
miotowy tego pojęcia umożliwia zidentyfikowanie sektora FinTech i należących
do niego firm z precyzją pozwalającą na gromadzenie danych na jego temat oraz
prowadzenie badań naukowych w tym obszarze.
Determinanty rozwoju FinTech
W ostatnich latach sektor FinTech cechuje dynamiczny rozwój, co powoduje,
że od początku XXI w. można mówić już o trzech generacjach FinTech3. Pierwsza
generacja – FinTech 1.0 – pojawiła się w połowie pierwszego dziesięciolecia XXI w.
wraz z pierwszą falą start-upów, które oferowały lepszy dostęp do istniejących
usług bankowych, a ich klientami docelowymi były same banki, jak również pod-
mioty, które konkurowały z bankami lub też ich celem było stworzenie zupełnie
nowych rynków usług finansowych. Od początku drugiej dekady XXI w. można
mówić o generacji FinTech 2.0. Banki dostrzegły wówczas możliwości, jakie dają
fintechy, i zaczęły współpracować, inwestować i wspierać rozwój podmiotów nale-
żących do tego sektora. Obecnie rozwija się FinTech 3.0 – w tej generacji same ban-
ki stają się fintechami, tworząc hybrydowe narzędzia, łączące tradycyjną banko-
wość z zaawansowanymi technologicznie rozwiązaniami (np. [Skinner 2016]).
Rozwój sektora FinTech stymulowany jest wieloma czynnikami, które można
rozpatrywać z perspektywy popytowej, podażowej oraz instytucjonalno-regulacyj-
nej. Podstawowym czynnikiem wspierającym rozwój FinTech jest dziś silny popyt
rynkowy. Wszechobecność dostępu do Internetu oraz możliwości zawierania trans-
akcji w czasie rzeczywistym przez użytkowników urządzeń z dostępem do Inter-
netu spowodowały wzrost oczekiwań klientów w odniesieniu do łatwości, wygody,
szybkości i kosztu usług finansowych [Financial Stability Board 2017]. Oczekiwa-
nia klientów korzystających z usług finansowych inspirowane są dzisiaj cyfrowymi
interfejsami dostarczanymi przez firmy technologiczne, takie jak Apple, Google,
Facebook itp. Zjawisko to wspierane jest trendem demograficznym – milenialsi,
czyli pokolenie Y, ukształtowane przez technologię i otwartość mediów społeczno-
ściowych, znajduje się obecnie na etapie życia, na którym potrzebują usług finanso-
wych. Tradycyjny model ich dostarczania nie zawsze im odpowiada i szukają alter-
natyw, które pasują do ich sposobu myślenia i stylu życia [Tikam 2016]. Co więcej,
jak wynika z badań przeprowadzonych w USA wśród milenialsów (The Millennial
Disruption Index), 73% ankietowych jest bardziej zainteresowanych usługami finansowymi oferowanymi przez firmy technologiczne, a 33% uważa, że w ogóle
nie potrzebuje banku [Viacom Media Networks 2013]. Zauważyć należy, że wkrót-
ce na rynek będzie wchodzić pokolenie Z – tzw. linkersi, czyli osoby urodzone
po 2002 r., które są pierwszą generacją od początku życia związaną z technologią
i które mogą nigdy nie skorzystać z usług tradycyjnej instytucji finansowej [Blair
2017]. Wzrost popytu na usługi FinTech jest również związany z faktem, że sek-
tor finansowy doświadczył poważnego „kryzysu zaufania” na skutek załamania
w światowych finansach w 2008 r., wskutek czego klienci zaczęli poszukiwać alter-
natywnych usług finansowych. W wielu przypadkach fintechy starały się wypeł-
nić tę lukę poprzez zapewnienie łatwych do zrozumienia, dostępnych, przyjaznych
użytkownikom oraz korzystnych kosztowo usług finansowych. Innowacyjne roz-
wiązania proponowane przez sektor FinTech wykazują ponadto pozytywne efekty
sieciowe, które wpływają na wzrost popytu [Financial Stability Board 2017].
Po stronie podażowej najważniejszym czynnikiem wspierającym rozwój Fin-
Tech jest technologia, która redefiniuje funkcjonowanie sektora finansowego oraz
sposób interakcji podmiotów oferujących takie usługi z klientami [DLA Piper
2018]. Technologia nie tylko otwiera możliwości biznesowe nowym podmiotom
rozpoczynającym działalność na rynku usług finansowych, ale również oferuje
rozwiązania umożliwiające tradycyjnym instytucjom finansowym obniżenie kosz-
tów i zwiększenie efektywności działania, będąc główną siłą napędową innowa-
cji finansowych. Technologie wykorzystywane przez sektor FinTech mogą wpły-
wać na ograniczenie niedoskonałości rynku poprzez m.in. ograniczenie problemu
asymetrii informacji (i związaną z tym kwestię agencji), redukcję kosztów trans-
akcyjnych i zmniejszenie barier wejścia na rynek [He i in. 2017]. Zjawiskiem cha-
rakterystycznym dla dzisiejszych czasów jest integracja różnych technologii, która
umożliwia rozwój innowacji procesowych (np. w usługach płatniczych) i prowadzi
do powstania nowych modeli biznesowych [Financial Stability Board 2017]. Firmy
z sektora FinTech, nieskrępowane tak restrykcyjnymi regulacjami jak banki, mają
możliwość szybkiego i elastycznego wychwytywania wartości nowych technologii
i przekształcania ich w nowe usługi, zgodnie z oczekiwaniami klientów [Szpringer
2017]. Innym charakterystycznym zjawiskiem jest szeroki zakres i szybkie tempo
adaptacji innowacji w sektorze usług finansowych. Rozwój technologii powodu-
je wzrost konkurencji dla tradycyjnych instytucji finansowych ze strony FinTech,
co sprzyja z jednej strony rozwojowi wewnętrznych programów innowacyjnych
prowadzonych np. przez banki, z drugiej zaś stwarza ogromny potencjał współpra-
cy (czy też koopetycji) banków i podmiotów z sektora FinTech, które coraz częściej
stają się akceleratorem, a nie zagrożeniem dla rozwoju banków [PwC 2017].
Ważnym czynnikiem wspierającym rozwój sektora FinTech jest dziś coraz
bardziej przyjazne i proaktywne nastawienie organów regulacyjno-nadzorczych
i niektórych rządów do tego zjawiska. Organy regulacyjne proponują nowe rozwią-
zania legislacyjne i ułatwienia, takie jak np. piaskownice regulacyjne (regulatory
sandbox), czyli specjalnie wydzielone środowisko prawno-organizacyjne, w którym
wybrane podmioty, zarówno start-upy, jak i duże instytucje finansowe, poszukują-
ce nowych modeli biznesowych mogą tworzyć i testować innowacyjne rozwiąza-
nia przed formalnym wypełnieniem wymogów w procesie licencyjnym lub przy
ograniczonych wymogach regulacyjnych [Krzysztoszek 2017; Narodowy Bank Pol-
ski 2017]. Działania wspierające rozwój FinTech są widoczne np. na poziomie Unii
Europejskiej, gdzie dąży się m.in. do opracowania kompleksowej strategii FinTech
oraz zmniejszenia niepewności regulacyjnej dla podmiotów z tego sektora [Parla-
ment Europejski 2017].
FinTech jest zjawiskiem transformującym współczesny sektor usług finansowych
oraz intensyfikującym procesy w nim zachodzące, m.in. poprzez wymuszanie
na tradycyjnych instytucjach finansowych redefinicji modeli biznesowych oraz po-
rzucenie dotychczasowej „ortodoksji” działania. Nowy paradygmat technologiczny,
związany z powszechnym wykorzystywaniem technologii informacyjnych, dopro-
wadza do zmiany paradygmatu modelu pośrednictwa finansowego. Sektor finanso-
wy od zawsze podlegał przeobrażeniom wraz z pojawiającymi się innowacjami
technologicznymi, jednak współcześnie zmiany te mają charakter przełomowy
i prowadzą do powstania nowego ekosystemu finansowego, w którym obok trady-
cyjnych instytucji działają podmioty spoza sektora finansowego, przeobrażające
sposób świadczenia usług finansowych.
Rozwój FinTech ma charakter dynamiczny i emergentny, co powoduje trudno-
ści definicyjne i klasyfikacyjne. Zdefiniowanie pojęcia FinTech jest jednak ważne
dla praktyków, ale przede wszystkim dla prowadzonego obecnie dyskursu w środo-
wisku naukowym. Bez sprecyzowania jego zakresu niemożliwe jest bowiem prowa-
dzenie badań naukowych w tym obszarze. Osiągnięcie konsensusu co do definicji
tak wieloznacznego pojęcia, jakim jest FinTech, nie jest łatwe, wydaje się jednak,
że zaproponowane wąskie ujęcie, wykorzystujące podejście podmiotowe, będzie
przydatne nie tylko w analizie teoretycznej, lecz również w prowadzeniu badań em-
pirycznych.
Zdefiniowanie zjawiska FinTech oraz określenie jego zakresu przedmiotowe-
go jest równie trudne, jak zidentyfikowanie wszystkich determinant jego rozwoju.
Zaprezentowane w niniejszym artykule, z perspektywy popytowej, podażowej oraz
instytucjonalno-regulacyjnej, czynniki stymulujące rozwój FinTech – nie wyczer-
pują zatem problematyki i stanowią asumpt do dalszych, pogłębionych badań
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz