Czym jest FinTech

 Dynamiczny rozwój nowoczesnych technologii wywiera istotny wpływ na rynek
usług finansowych. Pod ich wpływem w ciągu ostatnich kilkunastu lat zmienił się
diametralnie sposób korzystania z usług finansowych, ale także sposób ich dostar-
czania. Zmiany technologiczne w sektorze finansowym są obserwowane już od lat,
jednak przez długi czas nie prowadziły do przełomowych zmian w jego strukturze
podmiotowej. Tradycyjni dostawcy usług finansowych, w tym w szczególności
banki, wdrażali nowoczesne technologie, korzystając z usług firm technologicz-
nych, które nie mogły samodzielnie świadczyć usług finansowych ze względu
na ograniczenia regulacyjne, ale też na ogół nie miały takich aspiracji.
Digitalizacja, zmiana stylu życia współczesnych konsumentów oraz szybki roz-
wój e-commerce, a ostatnio także m-commerce, obnażyły słabości tradycyjnych
dostawców usług finansowych i ich relatywnie małą elastyczność w dostosowy-
waniu się do zmian w otoczeniu, w tym zwłaszcza do ewoluujących potrzeb kon-
sumentów. Oczekiwania tych ostatnich wydają się lepiej spełniać podmioty spoza
sektora, które dzięki zmianom regulacyjnym zyskały możliwość świadczenia usług
finansowych. Ich grono stopniowo się poszerza i coraz częściej zaczynają one być
postrzegane jako alternatywa czy nawet konkurencja wobec tradycyjnych dostaw-
ców usług finansowych. W tym kontekście ostatnio coraz częściej pojawia się poję-
cie „FinTech”. Czy jednak oznacza ono nową grupę podmiotów oferujących usługi
finansowe, czy też jego znaczenie jest nieco inne? Coraz większa liczba publikacji
odnoszących się do tego zjawiska i jego rosnąca skala wywołują potrzebę jego do-
precyzowania i analizy.
Celem niniejszego opracowania jest próba zdefiniowania, na podstawie kry-
tycznej analizy istniejącej literatury, pojęcia „FinTech”, a także identyfikacji de-
terminant jego rozwoju. Jako materiały źródłowe zostaną wykorzystane głównie
artykuły naukowe, ale też opracowania wybranych instytucji finansowych, takich
jak Międzynarodowy Fundusz Walutowy czy Bank Rozrachunków Międzynarodo-
wych w Bazylei, oraz specjalistyczne źródła internetowe, w których podejmuje się kwestię FinTech.

Pojęcie „FinTech” jest używane w ostatnich latach coraz częściej przez praktyków,
dziennikarzy, firmy konsultingowe, ale też pojawia się w opracowaniach władz
nadzorczych (BCBS, EBA), międzynarodowych instytucji finansowych (MFW,
BIS i inne), a także, choć relatywnie rzadko, w literaturze naukowej. Mimo rosnące-
go zainteresowania tematyką FinTech samo pojęcie nie doczekało się dotąd formal-
nej definicji.
Potrzeba jego zdefiniowania wynika z co najmniej trzech przesłanek. Po pierw-
sze, zgłaszają ją regulatorzy rynku i organy nadzorcze. Podmioty z sektora FinTech (a przynajmniej ich większość) nie podlegają bowiem dość restrykcyjnym regula-
cjom dotyczącym płynności, ryzyka czy bezpieczeństwa, jakie zostały nałożone
na banki oraz inne tradycyjne instytucje finansowe. Organy legislacyjne i nadzor-
cze, dążąc do zlikwidowania istniejącego arbitrażu regulacyjnego, próbują objąć
podmioty z sektora FinTech już istniejącymi regulacjami lub stworzyć nowe, które
pozwoliłyby wyrównać szanse uczestników rynku po stronie podaży1, co wyma-
ga zdefiniowania zakresu podmiotowego, a często także przedmiotowego zjawi-
ska, jakim jest FinTech. Po drugie, firmy zaliczane do tego sektora dostarczają już
dziś konsumentom usług finansowych o coraz większej wartości, przy czym wiele
z nich obsługuje konsumentów niemających dotąd dostępu do tych usług,
a co za tym idzie – reprezentujących niski poziom wiedzy i umiejętności finanso-
wych. Większość tych firm nie należy do sektora regulowanego, co skutkuje niż-
szym poziomem ochrony konsumentów korzystających z oferowanych przez nie
usług. Po trzecie, rosnąca potrzeba naukowej analizy zjawiska, jakim jest FinTech,
wymaga jego zdefiniowania oraz identyfikacji jego zakresu. Z jednej strony jest
to zjawisko relatywnie nowe, a co za tym idzie jeszcze mało rozpoznane, co powo-
duje, że nie istnieją dla niego wystarczająco długie szeregi czasowe umożliwiające
poddanie go badaniom ilościowym2. Potrzeba zdefiniowania go mogłaby się zatem
wydawać przedwczesna. Z drugiej jednak strony wiele wskazuje na to, że FinTech
burzy dotychczasowy porządek w sektorze finansowym i prowadzi do zmiany pa-
radygmatu dotyczącego modelu pośrednictwa finansowego, co skłania do jak naj-
szybszego zbadania tego zjawiska.

Zdefiniowanie pojęcia „FinTech” jest niezwykle trudne z uwagi na jego bardzo
różne interpretowanie. Właściwie zgoda dotyczy tylko jego źródłosłowu – termin
ten uważa się bowiem dość powszechnie za połączenie słów: finance i technology
[Zavolokina i in. 2016; Kim i in. 2016], lub akronim określenia financial technology
[Dorfleitner i in. 2017]. Pojęcie to po raz pierwszy zostało użyte w latach 70. XX
wieku przez L. Bettingera, wiceprezesa banku Manufactures Hanover Trust [Bet-
tinger 1972], który rozumiał je jako połączenie doświadczenia banku (bank exper-
tise) z nowoczesnymi technikami zarządzania oraz wykorzystaniem komputerów.
Jednak od tego czasu zakres wykorzystania nowoczesnej technologii w finansach
zasadniczo się zmienił, podobnie jak jej rodzaje.
Czym wobec tego jest FinTech i jak pojęcie to jest dziś rozumiane? Analiza nie-
zbyt bogatej jeszcze literatury naukowej na ten temat pozwala wyróżnić dwa pod-
stawowe sposoby rozumienia terminu „FinTech”:
• jako wykorzystanie nowoczesnej technologii do świadczenia usług finansowych,
które można określić jako podejście przedmiotowe,

• jako nowy sektor/branża (sector/industry), które można nazwać podejściem in-
stytucjonalnym bądź podmiotowym.

Do innych efektów działania FinTech zalicza się: kreowanie nowych produktów/
usług, usprawnianie procesów, stymulowanie konkurencji, redukcję kosztów czy
też zmianę modeli biznesowych [Zavolokina i in. 2016, s. 8; Financial Stability Bo-
ard 2017, s. 7]. W dotychczasowych definicjach także często podkreśla się duży sto-
pień innowacyjności FinTech, poprzez użycie w definicjach określeń: nowoczesny,
wschodzący (emerging) czy przełomowy (disruptive) [Schueffel 2016, s. 45].
Analiza dotychczasowych definicji FinTech pozwala na zaproponowanie dwóch
definicji FinTech.
W szerokim ujęciu FinTech oznacza wykorzystanie innowacyjnych technolo-
gii w celu bardziej efektywnego świadczenia dotychczasowych usług finansowych
i kreowania nowych, co umożliwia dostarczenie nowej wartości klientom. Tak
sformułowana definicja FinTech nie zawęża zakresu podmiotowego tego pojęcia
i może mieć zastosowanie zarówno do tradycyjnych dostawców usług finanso-
wych, jak i nowych podmiotów, takich jak np. firmy technologiczne, dopuszcza
także stosowanie różnych rozwiązań technologicznych i modeli biznesowych.
W takim ujęciu badanie zjawiska FinTech jest jednak bardzo trudne, jeśli nie nie-
możliwe. Dlatego wskazane wydaje się zaproponowanie także wąskiego ujęcia Fin-
Tech, wykorzystującego podejście podmiotowe.

Zgodnie z wąskim ujęciem FinTech to sektor usług finansowych tworzony
przez podmioty niebędące tradycyjnymi dostawcami usług finansowych, wykorzy-
stujące innowacyjne technologie w celu bardziej efektywnego świadczenia dotych-
czasowych usług finansowych i kreowania nowych, co umożliwia dostarczenie no-
wej wartości klientom. To ujęcie pozwala na rozróżnienie tradycyjnych dostawców
usług finansowych (banki i inne instytucje finansowe) i nowych, które zwykle nie
oferują kompleksowych usług finansowych, ale specjalizują się w dostarczaniu wy-
branych usług lub obsłudze określonych faz procesu ich świadczenia i mają często
inne, bardziej elastyczne modele biznesowe niż tradycyjni uczestnicy rynku.